Parlamento Nasional, Dia 08 Janeiro 2025 – Iha diskusaun dahuluk ba tinan 2025 nian ne’e ko’alia kona-ba informasaun vizita privada S.E Prezidente Repúblika nian ba Indonezia, distribuisaun no apresiasaun relatório fiskalizasaun sira, deklarasaun politika husi Bankada sira, intervensaun diversas husi deputadu sira inklui votu pezar ba Saudozu Tom Hyland.
Nune’e iha deklarasaun Bankada opozisaun Fretilin, PLP no Khunto ko’alia liu kona-ba Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana-SEATOU, Sr. Germano Santa Brites Dias ba eviksaun komunidade sira ne’ebé hela iha fomentu II.
Iha deklarasaun Bankada Fretilin nian Bankada Fretilin konkorda sidade Kapital Dili presiza hadia no hamos, maibé la konkorda atu hamos fali povu husi sidade. “Tinan 2024 ba 2025 lori ksolok ba ema balun deit, no ema balun simu tinan foun ho matan-ben, tanba tenke lakon sira nia hela fatin ne’ebe sira hari ho sira nia kosar-ben rasik”. Dehan Bankada Fretelin.
Bankada Fretelin hatuan liutan katak sira lamenta no kondena tebes atuasaun Governo nian hodi halo eviksaun ho forsa ba populasaun sira la ho kondisaun ruma, husik afetadu sira iha ne’eba, sira rasik la hatene atu ba ne’ebé.
Iha fatin hanesan husi Bankada PLP hateten Eviksaun forsada ne’ebé maka halo ba komunidade sira iha Fomentu II, iha tempu udan hanesan ne’e fó ameasadu ba sira nia vida, kompara ho inundasaun loron 4 fulan abril ne’e todan liu, maibé Governu la foti medida hodi hasai komunidade ne’ebé hela iha area ne’e.
Aleinde ne’e Bankada Khunto hatutan tan katak Governo presiza implementa Lei ne’ebé maka iha, maibé Governante ne’ebé implementa lei ne’e laiha fuan, tanba bainhira atu muda ema ida husi fatin ida ba fatin seluk presiza kria uluk kondisaun.
Nune’e VMAP, S.E Adérito Hugo da Costa lori IX Governo Constitucional nia naran hatan ba preokupasaun hirak ne’e katak Governo halo ona notifikasaun ba ba komunidade fomentu II desde fulan Setembru tinan 2023. “IX Governo Constitucional hakarak hato’o katak antes halo atuasaun, Governo halo ona notifikasaun ba komunidade iha fomentu II desde Setembro 2023. Aleinde ne’e uma hirak ne’e mós Governo tau ona numeru identifikasaun ne’ebé notifica sira atu hamamuk voluntariamente tanba fatin refere risku”.
Mota ibun refere iha tempu Indonezia nia bolu naran “DAS” (Daerah Alirang Sungai) no proibido ema atu hela.
Iha sorin seluk notifikasaun ne’e prazu loron 30 ne’ebé hanesan pasadu sira ne’ebé Ministériu Justisa halo ba okupante sira iha Hotel Regende no Rezidensia Mario Carrascão nian iha Farol.
S.E VMAP mós konkorda ho Deklarasaun Partidu Fretelin nian ne’ebé atu halo tipu de Interpelasaun katak konkorda ho medidas ida ne’e atu la’os VMAP de’it mak fó resposta bebeik maibé Parlamento Nacional bele konvida mós ministériu relevante sira hodi mai fó resposta ba deputadu sira nia preokupasaun.