Vise-Ministru Asuntu Parlamentár, Sua Exelénsia Adérito Hugo da Costa hato’o hela afirmasaun relasiona ho delimitasaun fronteira ida entre Timor-Leste ho Indonézia nian iha sesaun plenária Parlamentu Nasionál Segunda-feira, loron 14, fulan-Abril 2025
Estadu Delega kompeténsia ba Gabinete Fronteira Marítima no Terrestre ne’ebé estabelese dezde 2014 atu rekolla dokumentu istóriku hotu dezde koloniál to’o tempu integrasaun no post integrasaun hodi halo servisu Estadu nian ba negosiasaun fronteira.
Vise-Ministru Asuntu Parlamentár, Sua Exelénsia Adérito Hugo da Costa hato’o afirmasaun ne’e hodi hatan ba deklarasaun polítika bankada FRETILIN ne’ebé hato’o iha sesaun plenária Parlamentu Nasionál Segunda-feira, loron 14, fulan-Abril 2025 ne’ebé hateten katak FRETILIN hakarak delimitasaun fronteira ida entre Timor-Leste ho Indonézia nian la’o tuir dalan ne’ebe justu ba interese povu rai rua nian no mós la’o tuir lei internasionál ne’ebe utiliza prinsípiu Uti Possidetis Juri katak teritóriu nasaun ida bele la’o tuir teritóriu ida ne’ebé deside ona tuir ukun ida antes, tuir Konvensaun 1904 ne’ebe Portugés ho Olandés sira deside ona.
Bankada FRETILIN halo deklarasaun ne’e relasiona ho deklarasaun polítika husi Bankada Governativa ida iha semana kotuk katak Timor-Leste laiha baze jurídiku forte atu reklama Fatuk Sinai nu’udar ninia teritúriu tanba Konstituisaun RDTL la mensiona Fatuk Sinai.
Konaba preokupasaun tanba sá I Governu define fronteira terrestre to’o 97% de’it no husik hela 3%, Sua Exelénsia Adérito Hugo da Costa deklara katak kestaun ne’e akontese tanba realidade iha terrrenu liuliu kazu iha kruz Bijain Sunna.
Faktu hatudu katak Timor-Leste ninia rai tuir pilár koloniál nian nune’e sidadaun Indonéziu sira mai halo to’os no kuru bee iha bee matan ne’ebé tama hela iha segmento não resolvido.
Alende ne’e, faktu seluk maka Naktuka, Citrana ne’ebé ho dokumentu istóriku maka pilár walu koloniál nian ne’ebé sai mós arkivu Gabinete Fronteira Marítima no Terrestre nian ne’ebé kaer kle’ur ona antes negosiasaun ho Austrália.
Governante ne’e hatutun faktu post referendum 1999 no post restaurasaun independénsia 20 de Maiu mós importante tebes, wainhira Timor-Leste komemora festa 20 Maiu 2002, Forsa Marítima TNI tiru fogetes iha Fatuk Sinai, tanba ne’e maka presiza halo negosiasaun ne’ebé la’os halo de’it husi ema ida maibé husi Komisaun em nome Estadu ho Konsellu Nasionál ba Negosiasaun Fronteira Marítima no Terrestre ne’ebé negosiadór prinsipál tenki mai relata liuliu kada pasu sira ne’ebé atinji iha negosiasaun fronteira marítima no terrestre tanba ko’alia konaba soberanu no dignidade Estadu nian.
Entretantu, to’o ohin loron seidauk iha akordu no desizaun finál ba fronteira terrestre Timor-Leste nian liuliu segmentu não resolvido 3% no wainhira iha karik tenki ratifika iha Parlamentu Nasionál. #Remata